Dat de werkelijkheid niet bestaat, maar dat wij die zelf maken, werd mij vandaag weer eens goed duidelijk. Terwijl ik, onder het genot van een goed gelukte cappuccino (wil nog wel eens mis gaan met de melk…..), door het raam naar buiten keek, merkte ik dat mijn blik werd getrokken door een paar prachtige spinnenwebben. Nu goed te zien door de mist van deze ochtend. Het net doorbrekende zonnetje scheen er op. Een prachtig kunstwerk! Wel 6 webben, in verschillende formaten en in alle hoeken van de kozijnen van onze stalen pui.
Nog geen maand geleden ging ik deze spinnenwebben te lijf met een ragebol en de tuinslang! Blijkbaar vind ik een spinnenweb in de herfst een prachtig kunstwerk en in de zomer hinderlijke plaktroep. De werkelijkheid zit tussen je oren! De beleving van het moment. Een spinnenweb is geen mooi kunstwerk of hinderlijke plaktroep, ik vind dat!
Het deed mij ook weer even denken aan een filmpje wat ik ooit tijdens een studiedag heb gezien. Ik was toen nog werkzaam als ambulant begeleider en verwikkeld in de bureaucratie, slagboomdiagnostiek en hokjes-denken van die tijd. In het filmpje, wat ik nooit meer terug heb kunnen vinden op youtube.nl helaas, vertelt een leraar over een druk meisje, wat niet stil kan zitten. Ze verzint allerlei onzinnige dingen en voert dit samen met haar twee vriendjes uit, onder schooltijd! Ze is brutaal tegen grote mensen, luistert niet en gaat haar eigen gang.
Ik geef het toe, ook ik dacht toen meteen: het zal wel om een meisje met ADHD gaan. In ieder geval vertoont ze heel storend gedrag, heel vervelend. Maar dan laat hij een foto zien van het meisje: Pipi Langkous! Iedereen in de zaal kreeg een grote glimlach op zijn gezicht, immers, Pipi is een geweldig meisje! Een leuk, creatief kind dat voor zichzelf en haar vriendjes opkomt. Het was voor mij een eye-opener, zoals het besef dat een spinnenweb het ene moment prachtig kan zijn en het andere moment heel vervelend.
In ons onderwijs gaan wij nog steeds uit van de gemiddelde groep met enkele uitzonderingen (met diagnose) die een aparte aanpak vereisen. En ik kan het de leraren niet kwalijk nemen. Het systeem wat wij in Nederland toepassen werkt dit groepsdenken met uitzonderingen in de hand. Immers, met de komst van Passend Onderwijs krijgen de leerkrachten deze uitzonderingen erbij. En alleen als ze een aantoonbare stoornis hebben, kunnen we daar wat extra geld/tijd voor vrijmaken. Uiteraard zijn er ook samenwerkingsverbanden die dit anders aanpakken, maar voor het gros geldt dit helaas nog steeds en is de slagboomdiagnostiek nog niet van de baan.
Een stoornis toekennen aan een kind kan helpen. Het kan voorkomen dat we het wiel opnieuw uit moeten vinden, dat we een verkeerde aanpak hanteren die averechts werkt. Het kan voor ouders een opluchting zijn, eindelijk te weten waar storend gedrag vandaan komt en hoe hiermee adequaat om te gaan. Maar wat maakt een aanpak verkeerd? Welk gedrag is storend en hoe pakken we dit adequaat aan? Een stoornis is geen feit maar een beleving in het moment. Uiteraard zijn er stoornissen die kunnen worden aangetoond met fysieke afwijkingen, zoals een gehoorstoornis, maar dan nog! Uit ruim 12 jaar ervaring in het cluster 2 onderwijs weet ik dat de ene slechthorende de andere niet is!
In 2015 ben ik bewust uit het hokjes-denken systeem gestapt. Als freelance ondersteuner van onderwijsinstellingen probeer ik mensen mee te krijgen in het loslaten van toekennen van etiketten. We kijken naar de afwijking van het gemiddelde, om vervolgens een aanpak te hanteren deze afwijkende leerling weer mee te laten lopen in de pas van dit gemiddelde. Maar in mijn ogen bestaat er geen gemiddelde. Iedereen is anders. Het idee is uit te gaan van individuen en juist op zoek te gaan naar de overeenkomsten. Daar waar overeenkomsten zijn, kunnen we deze leerlingen groepsgewijs aanpakken.
Deze manier van kijken naar leerlingen krijgt wel steeds meer vorm in het onderwijs. De 21e -eeuwse vaardigheden en gepersonaliseerd leren dragen hieraan bij. Maar het systeem voor het toekennen van extra ondersteuning moet nog drastisch anders. Ik heb nog een lange weg te gaan maar ik blijf mijn best doen om mensen in te laten zien dat een spinnenweb, naast hinderlijke plaktroep, toch ook echt een prachtig kunstwerk kan zijn. Het is maar net hoe je er naar kijkt!